Internisten Alrijne
  • Home
  • Over
    • Website en verantwoording
    • Internisten >
      • Dhr. H. Ablij
      • Dhr. S. Anten
      • Dhr. E. Batman
      • Mw. N. Delfos
      • Mw. C. Eustatia - Rutten
      • Dhr. B. Gabreëls
      • Mw. L. Hardi
      • Dhr. A. Iglesias del Sol
      • Dhr. N. van der Lubbe
      • Mw. N. Kelderman
      • Dhr. S. Kok
      • Dhr. E. Planken
      • Mw. A. Schrander - van der Meer
      • Mw. L. Spierings
      • Dhr. F. Toonen
    • Plattegrond
  • Leidraad SEH en kliniek
    • Acute interne geneeskunde >
      • Acute vergiftigingen NVIC
      • Acute Boekje 2017
      • Zakkaartje sepsis screening (SOFA score) en behandeling
      • Screening en behandeling van sepsis
      • Reanimatie protocol
      • Acute vergiftigingen
      • HAZMAT AHLS CBRN
      • Intoxicaties >
        • Paracetamol intoxicatie
        • Methanol intoxicatie
      • Acute monoartritis
    • Algemene interne geneeskunde >
      • B12 deficientie
      • Thiaminesuppletie bij alcoholmisbruik
      • Alcoholonthoudingssyndroom
      • Analyse van ascites >
        • Ascitespunctie uitvoeren
        • Ascites analyse en drainage
        • Spontane bacteriele peritonitis (SBP)
      • Samenvatting richtlijn hereditaire hemochromatose
      • Extravasatie van geneesmiddelen en infusievloeistoffen
      • Acute intermitterende porfyrie
      • IV suppletie bij hypofosfatemie
    • Vasculaire geneeskunde en trombose >
      • Longembolie >
        • Diagnostiek longembolie YEARS
        • Behandeling van DVT en longembolie (incl. NOAC's)
        • Duur van de behandeling
      • DVT en tromboflebitis
      • Hypertensief spoedgeval
      • Protocol bridging antistolling Alrijne
      • CHA2DS2-VASc
      • Dosering nadroparine
      • Bloedingen en DOAC's
      • Behandeling PMR en arteriitis temporalis
      • Tromboseprofylaxe tijdens de zwangerschap en in het kraambed
      • Trombopenie en trombose
      • CHA2DS2-VASc en HASBLED
    • Infectieziekten >
      • Alrijne SWAB
      • Staphylococcus aureus bacteriemie
      • Pneumonie (CAP)
      • Spondylodiscitis
      • Protocol endocarditis
      • Intraveneuze antibiotica toediening thuis
      • Gehoorscreening bij vanco en genta
      • Spiegelbepalingen antibiotica
      • Splenectomie
      • Protocol voor screening en vaccinatieadvies bij volwassen patiënten (≥18 j) die gaan starten met immunosuppressiva
      • Tabel antimicrobiele middelen FTK
      • Protheseinfecties (PJI)
      • HIV indicator
      • Urineweginfecties bij volwassenen
      • Vermoeden antibiotica-allergie
      • Fractuur-gerelateerde infecties (FRI)
      • Influenza
      • Gentamicinedosis bij BMI > 30
    • Endocrinologie >
      • Corticoid stressschema
      • Acute bijnierschorsinsufficientie
      • Diabetesregulatie in het ziekenhuis
      • Acute ontregeling diabetes mellitus
      • Klinische metyrapontest
      • Peri-operatieve diabeteszorg
      • Vastenproef
    • Nefrologie >
      • Hyponatriemie
      • Hypernatriemie
      • Hypokaliemie
      • Hyperkaliemie
      • Hypercalciemie
      • Handboek nefrologie in de dienst
      • Preventie contrast nefropathie (samenvatting)
      • Analyse nierstenen
      • Richtlijn diagnostiek en beleid bij volwassenen met chronische nierschade (CNS)
    • Hematologie >
      • Transfusiereactie
      • Instructies aanvragen beenmergpunctie
    • MDL >
      • Analyse van ascites >
        • Ascitespunctie uitvoeren
        • Ascites analyse en drainage
        • Spontane bacteriele peritonitis (SBP)
      • Fibroscan (elastografie)
      • Controle na poliepectomie of coloncarcinoom
      • Prednison afbouwschema's IBD
    • Oncologie >
      • Consultatie palliatief team
      • Zakkaartje specialistisch thuisconsult palliatieve zorg
      • Protocol febriele neutropenie
      • Pijnprotocol
  • Handboek polikliniek
    • Inleiding
    • Behandeling PMR en arteriitis temporalis
    • Functietesten endocrinologie >
      • Aldosteron renine ratio
      • Zoutbelastingstest (klinisch)
      • Dorstproef
      • Korte SYNACTHEN-test
      • NVE
    • Niet-ischaemische onderarmstest
    • Analyse afweerstoornissen
    • Staken biologicals rond ingreep
    • Vasculaire geneeskunde >
      • Richtlijn CVRM
      • Analyse FH
    • Stolling en trombose >
      • Hoog risico tromboseprofylaxe
    • Glucosewaarden
    • Follow-up MGUS
    • Endocrinologie >
      • Auto-antistoffen in type 1 diabetes
      • Behandeling DM met GLP-1
      • Schildkliernodus
      • Protocol bijnierincidentaloom
    • Hyposplenisme en miltfunctie beoordelen
    • Follow-up CLL
    • Functietesten Algemeen >
      • Ijzeropname test
    • ITP
  • Opleiding
    • Lokaal opleidingsplan >
      • Hoofdstuk 4: Overzicht verplichtingen en verplichte opleidingsactiviteiten voor de aios
      • Hoofdstuk 5: Specifieke taken en verplichtingen van de opleider en de leden van de opleidingsgroep
      • Hoofdstuk 6: Kwaliteitsinstrumenten en opleidingsklimaat
      • Hoofdstuk 8: Lange leerlijnen >
        • Lange leerlijn bedside basisechografie Interne geneeskunde Alrijne ziekenhuis >
          • Interactieve video Lumify
      • Hoofdstuk 9: Klinische stage Algemeen Interne geneeskunde
      • Hoofdstuk 10: Verplichte stages Interne geneeskunde >
        • Consultenstage
        • Intensive Care stage
      • Hoofdstuk 11: Keuzestages >
        • Stage nefrologie
        • Stage longziekten
        • Stage cardiologie
        • Buitenlandse keuzestage (Tropenstage Curacao)
    • Wegwijzer AIOS interne geneeskunde JNIV 2018
  • Wegwijzer A(N)IOS
    • Introductie en werkafspraken SEH voor A(N)IOS interne geneeskunde
    • Introductie en werkafspraken A(N)IOS interne geneeskunde algemeen >
      • Introductie en werkafspraken A4 voor A(N)IOS
    • SIT Leiden
    • Onverwachtse uitval arts-assistent
    • Poortfunctie neurologie
    • Privacy
  • Lopende studies
Acute bijnierschorsinsufficiëntie

Een acute bijnierschorsinsufficiëntie is een levensbedreigende aandoening, die, mits tijdig herkend, een goede prognose heeft. Bij een onbegrepen hypotensie dient deze diagnose altijd overwogen te worden en alleen al het overwegen van deze diagnose zal veelal moeten leiden tot behandeling, na het inzetten van de diagnostiek!

Anamnese
Anorexie, slapte, hoofdpijn, zouthonger, gastrointestinale verschijnselen zoals misselijkheid, braken, buikpijn en soms diarree. Vraag altijd naar (semi)recent geneesmiddelengebruik m.n. corticosteroïden ook inhalatiesteroïden en steroïd bevattende zalven). Informeer met name naar maligniteiten, tuberculose, auto-immuunziekten of endocriene ziekten in voorgeschiedenis.

Lichamelijk onderzoek
Hypotensie, onverklaarde cathecholaminen resistentie op IC/CCU, tekenen van verwardheid en coma, hyperpyrexie, cyanose, tekenen van uitdroging, petechieën. Let op endocriene verschijnselen zoals : abnormale pigmentatie van de huid met name t.p.v. littekens, pigmentatie slijmvliezen, spaarzame okselbeharing of juist virilisatie.

Oorzaken
  1. Manifest worden van een al dan niet bekende chronische bijnierschors-insufficiëntie (Morbus Addison). Uitlokkend factoren kunnen zijn : een infectie, chirurgische ingreep, trauma of andere stress (b.v. hittegolf), het toedienen van geneesmiddelen die de steroïd synthese blokkeren (ketoconazol, mitotane) of geneesmiddelen die het metabolisme van steroïden verhogen zoals fenytoine of rifampicine
  2. Bepaalde vormen van congenitale bijnierschorshyperplasie eventueel in combinatie met de uitlokkende momenten genoemd onder 1
  3. Langdurig gebruik steroïden (zie ook storend stress schema). Dit kan zowel leiden tot een verminderde functie van de bijnierschors zelf als tot een tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie. In combinatie met de eerder onder 1 genoemde stressfactoren kan dit leiden tot een acute bijnierschors-insufficiëntie. Let op : dit kan nog weken tot maanden na het staken van de corticosteroïdmedicatie voorkomen. Verder kunnen hypothalame ziekten een zeldzame oorzaak zijn
  4. Hypofyse-insufficiëntie (secundaire bijnierinsufficiëntie) in combinatie met de uitlokkende factoren genoemd onder 1
  5. Verminderde bijnierreserve bij ernstige hypothyreoïdie (kan juist manifest worden in substitutiefase!)
  6. Acute primaire bijnierinsufficiëntie ten gevolge van een bloeding in de bijnieren  bij een meningococcensepsis, het gebruik van antistolling of in de zwangerschap.

Algemeen aanvullend onderzoek

Bloed
BSE, Hb, Ht, leucocyten, diff, thrombocyten, eosinofielen, Na, K, glucose, ureum, kreatinine, calcium, albumine, 2x bloedkweek, arteriële bloedgassen.


Frequent voorkomende afwijkingen bij laboratoriumonderzoek: lage natriumconcentratie in het bloed en een natriumconcentratie in de urine van > 20 meq/l,hypoglycemie, eosinophilie.

Urine
natriumconcentratie,eiwit, nitriet en sediment.

X-thorax

Functieonderzoek:
  1. Plasmamonster voor cortisol en ACTH (EDTA buis met paarse dop op ijs liefst nuchter om 8.00 uur)
  2. Korte ACTH-stimulatietest:
  • 250 µg Synacthen® (tetracosactide) i.v.
  • Bloedafname voor cortisol vóór en 30 minuten na toediening
  • Een stijging van het cortisol tot 0,425 µmol/l of meer 30 minuten na toediening van Synacthen® sluit een primaire bijnierschorsinsufficiëntie uit
  • Een relatieve of betrekkelijk kort bestaande secundaire bijnierschorsinsufficiëntie is hier overigens niet geheel mee uitgesloten

Behandeling:
  • Indien er sprake is van shock, dient de patiënt opgenomen te worden op de IC. Bestrijding hypotensie/shock met NaCl 0,9%. Het volume deficit kan 4-6 liter bedragen. 1000 cc infuus over de eerste uren kan noodzakelijk zijn. Het infuusbeleid wordt bepaald door het beloop van de klinische toestand, de bloeddruk, de urineproductie en de natriumconcentratie in het bloed
  • Eventueel catecholaminen (dopamine)
  • Na afnemen speciële diagnostiek starten met hydrocortison intraveneus: 100 mg hydrocortison i.v. (bolus is pijnlijk, daarom oplossen in 50 ml 0,9% NaCl en toedienen in 30 minuten). Vervolgens 100 mg hydrocortison iv à 6 uur gedurende de eerste twee dagen. Daarna afbouwen aan de hand van de diagnose en het klinisch beloop tot hydrocortison 20 mg/dag, verdeeld over 3 giften
  • Bij aanwezigheid van primaire bijnierinsufficiëntie, zodra < 50 mg/dag hydrocortison gebruikt wordt, toevoegen van fludrocortison 0,05-0,2 mg/dag, afhankelijk van plasma/serum Na en aan-/afwezigheid orthostatische hypotensie
  • Bestrijden hypoglycemie en hyperkaliëmie, gedoseerd bestrijden hyponatriëmie (zie de betreffende hoofdstukken)
  • Eventueel behandeling luxerende factor
  • Na de acute fase verdere diagnostiek afhankelijk resultaten initieel specieel onderzoek. Indien primaire bijnierschorsinsufficiëntie : bepalen antistoffen tegen bijnierschors, Mantoux en eventueel CT bijnieren. Bij secundaire of tertiaire bijnierschors insufficiëntie onderzoek andere hypofyse afhankelijke hormonale assen en eventueel verrichten van MRI-hypofyseregio.
  • Zie verder: BijnierNet


Bron : Richtlijn NIV Addison crisis, 2014

Revisie NKE 6/2014





  • Home
  • Over
    • Website en verantwoording
    • Internisten >
      • Dhr. H. Ablij
      • Dhr. S. Anten
      • Dhr. E. Batman
      • Mw. N. Delfos
      • Mw. C. Eustatia - Rutten
      • Dhr. B. Gabreëls
      • Mw. L. Hardi
      • Dhr. A. Iglesias del Sol
      • Dhr. N. van der Lubbe
      • Mw. N. Kelderman
      • Dhr. S. Kok
      • Dhr. E. Planken
      • Mw. A. Schrander - van der Meer
      • Mw. L. Spierings
      • Dhr. F. Toonen
    • Plattegrond
  • Leidraad SEH en kliniek
    • Acute interne geneeskunde >
      • Acute vergiftigingen NVIC
      • Acute Boekje 2017
      • Zakkaartje sepsis screening (SOFA score) en behandeling
      • Screening en behandeling van sepsis
      • Reanimatie protocol
      • Acute vergiftigingen
      • HAZMAT AHLS CBRN
      • Intoxicaties >
        • Paracetamol intoxicatie
        • Methanol intoxicatie
      • Acute monoartritis
    • Algemene interne geneeskunde >
      • B12 deficientie
      • Thiaminesuppletie bij alcoholmisbruik
      • Alcoholonthoudingssyndroom
      • Analyse van ascites >
        • Ascitespunctie uitvoeren
        • Ascites analyse en drainage
        • Spontane bacteriele peritonitis (SBP)
      • Samenvatting richtlijn hereditaire hemochromatose
      • Extravasatie van geneesmiddelen en infusievloeistoffen
      • Acute intermitterende porfyrie
      • IV suppletie bij hypofosfatemie
    • Vasculaire geneeskunde en trombose >
      • Longembolie >
        • Diagnostiek longembolie YEARS
        • Behandeling van DVT en longembolie (incl. NOAC's)
        • Duur van de behandeling
      • DVT en tromboflebitis
      • Hypertensief spoedgeval
      • Protocol bridging antistolling Alrijne
      • CHA2DS2-VASc
      • Dosering nadroparine
      • Bloedingen en DOAC's
      • Behandeling PMR en arteriitis temporalis
      • Tromboseprofylaxe tijdens de zwangerschap en in het kraambed
      • Trombopenie en trombose
      • CHA2DS2-VASc en HASBLED
    • Infectieziekten >
      • Alrijne SWAB
      • Staphylococcus aureus bacteriemie
      • Pneumonie (CAP)
      • Spondylodiscitis
      • Protocol endocarditis
      • Intraveneuze antibiotica toediening thuis
      • Gehoorscreening bij vanco en genta
      • Spiegelbepalingen antibiotica
      • Splenectomie
      • Protocol voor screening en vaccinatieadvies bij volwassen patiënten (≥18 j) die gaan starten met immunosuppressiva
      • Tabel antimicrobiele middelen FTK
      • Protheseinfecties (PJI)
      • HIV indicator
      • Urineweginfecties bij volwassenen
      • Vermoeden antibiotica-allergie
      • Fractuur-gerelateerde infecties (FRI)
      • Influenza
      • Gentamicinedosis bij BMI > 30
    • Endocrinologie >
      • Corticoid stressschema
      • Acute bijnierschorsinsufficientie
      • Diabetesregulatie in het ziekenhuis
      • Acute ontregeling diabetes mellitus
      • Klinische metyrapontest
      • Peri-operatieve diabeteszorg
      • Vastenproef
    • Nefrologie >
      • Hyponatriemie
      • Hypernatriemie
      • Hypokaliemie
      • Hyperkaliemie
      • Hypercalciemie
      • Handboek nefrologie in de dienst
      • Preventie contrast nefropathie (samenvatting)
      • Analyse nierstenen
      • Richtlijn diagnostiek en beleid bij volwassenen met chronische nierschade (CNS)
    • Hematologie >
      • Transfusiereactie
      • Instructies aanvragen beenmergpunctie
    • MDL >
      • Analyse van ascites >
        • Ascitespunctie uitvoeren
        • Ascites analyse en drainage
        • Spontane bacteriele peritonitis (SBP)
      • Fibroscan (elastografie)
      • Controle na poliepectomie of coloncarcinoom
      • Prednison afbouwschema's IBD
    • Oncologie >
      • Consultatie palliatief team
      • Zakkaartje specialistisch thuisconsult palliatieve zorg
      • Protocol febriele neutropenie
      • Pijnprotocol
  • Handboek polikliniek
    • Inleiding
    • Behandeling PMR en arteriitis temporalis
    • Functietesten endocrinologie >
      • Aldosteron renine ratio
      • Zoutbelastingstest (klinisch)
      • Dorstproef
      • Korte SYNACTHEN-test
      • NVE
    • Niet-ischaemische onderarmstest
    • Analyse afweerstoornissen
    • Staken biologicals rond ingreep
    • Vasculaire geneeskunde >
      • Richtlijn CVRM
      • Analyse FH
    • Stolling en trombose >
      • Hoog risico tromboseprofylaxe
    • Glucosewaarden
    • Follow-up MGUS
    • Endocrinologie >
      • Auto-antistoffen in type 1 diabetes
      • Behandeling DM met GLP-1
      • Schildkliernodus
      • Protocol bijnierincidentaloom
    • Hyposplenisme en miltfunctie beoordelen
    • Follow-up CLL
    • Functietesten Algemeen >
      • Ijzeropname test
    • ITP
  • Opleiding
    • Lokaal opleidingsplan >
      • Hoofdstuk 4: Overzicht verplichtingen en verplichte opleidingsactiviteiten voor de aios
      • Hoofdstuk 5: Specifieke taken en verplichtingen van de opleider en de leden van de opleidingsgroep
      • Hoofdstuk 6: Kwaliteitsinstrumenten en opleidingsklimaat
      • Hoofdstuk 8: Lange leerlijnen >
        • Lange leerlijn bedside basisechografie Interne geneeskunde Alrijne ziekenhuis >
          • Interactieve video Lumify
      • Hoofdstuk 9: Klinische stage Algemeen Interne geneeskunde
      • Hoofdstuk 10: Verplichte stages Interne geneeskunde >
        • Consultenstage
        • Intensive Care stage
      • Hoofdstuk 11: Keuzestages >
        • Stage nefrologie
        • Stage longziekten
        • Stage cardiologie
        • Buitenlandse keuzestage (Tropenstage Curacao)
    • Wegwijzer AIOS interne geneeskunde JNIV 2018
  • Wegwijzer A(N)IOS
    • Introductie en werkafspraken SEH voor A(N)IOS interne geneeskunde
    • Introductie en werkafspraken A(N)IOS interne geneeskunde algemeen >
      • Introductie en werkafspraken A4 voor A(N)IOS
    • SIT Leiden
    • Onverwachtse uitval arts-assistent
    • Poortfunctie neurologie
    • Privacy
  • Lopende studies