Diagnostische ascitespunctie: uitvoering en bepalingen

 
Indicatie:
Analyse ascites van onbekende oorsprong of uitsluiten SBP

Benodigdheden:

• Alcohol
• Handschoenen
• Gazen
• Twee 50 cc spuiten (waar naald op gedraaid kan worden)
• 2 groene naalden (1 reserve)
• Evt. tussenslangetje
• Rood dopje om spuit af te sluiten
• Groen (chemie/heparine)- en paars (hematologie/EDTA) buisje
• Een aeroob- en anearoob kweekflesje (setje bloedkweken)
• Af te sluiten potje voor PA (bijvoorbeeld urinekweek potje)
• Op indicatie: PCR TBC in aparte kweekbuis
• 9 patiëntenstickers (na afname direct op spuit plakken)

 
Uitvoering:

• Punctie kan op een behandelkamer op de polikliniek, SEH of verpleegafdeling uitgevoerd worden. Voorkeur heeft de grote behandelkamer in de rechter gang. Hier heb je meer ruimte en materialen tot je beschikking
• De punctie kan zowel blind als met de handheld echo worden uitgevoerd
• Leg uit wat je gaat doen en wat de eventuele complicaties kunnen zijn.
• Positioneer patiënt op de behandelbank: rugligging en gedeeltelijk op linker zij (zodat ascites naar punctieplaats stroomt)
• Leg de materialen en spuit klaar, plaats de naald op de spuit, eventueel met een kraantje ertussen, je kunt dan makkelijker de spuit verwisselen zonder de naald te bewegen.
• Probeer zo steriel mogelijk te werken, maar er hoeft geen volledig steriel veld gecreëerd te worden
• Leg een matje onder de patiënt neer
• Percuteer de buik en markeer met een pen de hoogte van de vloeistofspiegel links op de buik
• Bepaal en markeer vervolgens de punctieplaats:
  • lokaliseer de positie contra-lateraal van McBurney (dus links onder op de buik, halverwege de navel en de crista iliaca superior anterior links of op het linker 1/3 punt tussen beide crista illiaca superior), ga vervolgens 10 cm naar craniaal en vanaf daar 5-10 cm onder de vloeistofspiegel.
• Desinfecteer de punctieplaats met chloorhexidine en raak deze niet meer aan met de handschoen
• Prik loodrecht op de buikhuid totdat ascites kan worden aangezogen. Mocht dit niet gaan, kun je patiënt vragen verder op zijn linker zij te draaien. De darmen (gevuld met lucht) drijven op de ascites, de kans op aanprikken van een darm is dus zeer gering.
• Verwissel de spuit als deze vol is door deze los te draaien van de naald of het kraantje, de naald blijft dus in de patient
• Verwijder de naald en druk 3 minuten de punctieplaats af.

 
Formulieren en bepalingen:

1. Klinisch chemisch laboratorium: Chemie (groen) en hematologie (paars) buisje: naar het klinisch chemisch laboratorium brengen met een wit formulier (aanvraag klinisch chemisch laboratorium). Aangeven dat het om ascites gaat. Bij een diagnostische punctie aanvragen:
   1. Hematologie: leukocyten en neutrofiel
   2. Chemie: albumine, amylase, glucose, LDH, bilirubine (en op indicatie cholesterol, triglyceriden of kreatinine)
2. Pathologische anatomie: Cytologie: PA formulier invullen (aanvraag onderzoek polikliniek pathologisch anatomisch laboratorium), ascites kan in een afgesloten potje of spuit zonder naald worden afgeleverd bij de balie van de pathologie afdeling (rechter gang op de begane grond, ingang SEH). Na 17:00 moet het materiaal met aanvraagformulier in de koelkast worden gezet (direct rechts bij binnenkomst in de gang van de afdeling pathologie)
3. Microbiologie: Bloedkweekflesjes inleveren voor 16:00 met bijbehorende formulier (aanvraag medische microbiologie en infectiepreventie) inleveren bij het laboratorium op de 1e etage, gang A.
   1. Desinfecteer eerst de dopjes met jodium, daarna eerst aerobe flesje vullen (blauw), daarna het anaeroob flesje (oranje)
   2. PCR TBC in aparte kweekbuis
   3. Buiten werktijden om bloedkweken in de koelkast naast de toegangsdeur naar het laboratorium leggen

 
 
Complicaties:

Complicaties na een diagnostische ascitespunctie zijn uiterst zeldzaam. Dit geldt zowel voor puncties die blind als echo-geleid worden uitgevoerd. Mogelijke complicaties zijn:

• Lekkage van ascites uit de punctieplaats (eigenlijk alleen na drainage)
• Infectie van de punctieplaats
• Bacteriële peritonitis
• Bloeding buikwand (zeer zeldzaam)
• Perforatie van abdominale organen (darm, blaas) met een bloeding of peritonitis tot gevolg (uitzonderlijk zeldzaam)

 
Interne geneeskunde, Alrijne Ziekenhuis
Auteurs: K. Mesri, S. Anten 6-11-2018